Pevačko društvo „Car Lazar“ je, uz nekoliko prekida, uspešno delovalo u Kruševcu više od 70 godina.
Pevačko društvo “Car Lazar“ osnovano je 2. oktobra 1870. godine na inicijativu vojničkog sveštenika Stevana Petrovića, zvanog Pop Steva Beli, i Jevrema Prištevca. Društvo je imalo za cilj „da podstiče i bodri svoj narod u borbi za nacionalno oslobođenje i negovanje narodne i duhovne muzike“. Prvi predsednik bio je Pop Steva Beli, sekretar Jevrem Prištevac, Prvi dirigent bio je kapelnik vojne muzike Higl, kojeg je nasledio Kosta Vojinović iz Temišvara, nastavnik pevanja i sviranja u Kruševačkoj gimnaziji.
Zanimljivo je da je 1937. godine, prilikom obeležavanja godišnjice društva, štampa prenela informaciju da je jedan od aktivnih članova Mika Protin, činovnik železnice, koji je bio sekretar na osnivačkoj skupštini, 67 godina ranije!
Prvi pevači u horu bili su živopisac Nastas Tomić, Rista Moler, kovač Ljuba Stanković, činovnik Živko Vukojičić, duvandžija Ljuba „Jodža“, sudski pisar Kosta Đinić, Stojan Stevanović, Stojadin Radisavljević…
U društvo je 1872. godine stupio i mladi poručnik Radomir Putnik koji je tada službom bio u Kruševcu. Zbog ratova u periodu od 1875. do 1878. godine nastao je zastoj u radu.
Društvo „Car Lazar“ je nastupalo jednom godišnje i to sa mešovitim horom. Na repertoaru su bile Mokranjčeve rukoveti i dela Marinkovića, Krstića, Biničkog, Milojevića. Držani su koncerti u Nišu, Pirotu, Leskovcu, Paraćinu, Kraljevu. Bilo je to „zlatno doba“ Pevačkog društva „Car Lazar“.
Godine 1899. za predsednika društva je izabran Velimir Vitorović, profesor Kruševačke gimnazije. Četiri godine kasnije, 30. novembra 1903. godine, „Car Lazar“ se sjedinio sa Kruševačkim zantalijskim društvom. Društvo je 1905. godine dobilo svoju zastavu a 1908. godine se osniva muzička sekcija, stvara se štrajh orkestar sa 26 svirača i osniva muzička škola za početnike.
Veliki uspeh ostvaren je 1910. godine, na utakmici srpskih pevačkih društava u Beogradu, na Tašmajdanu , kada „Car Lazar“ dobija drugu nagradu.
„Kruševačko Pevačko Društvo Cara Lazara do sada je poznato kao jedno od najboljih Pevačkih društva u Srbiji. Neumornim radom svoje Uprave ono je osiguralo sebi opstanak i nema bojazni da će zbog drugog Pevačkog Društva u Kruševcu, osnovanog od jednog dela zanatlija, izgubiti išta od svoga dosadanjeg lepog glasa“, piše „Prosvetni glasnik“ 1911. godine.
Pre objavljivanja ovog kratkog teksta izdvajanjem zanatlija iz Pevačkog društva „Car Lazar“ 6. marta 1911. godine osnovano je Zanatsko-pevačko društvo „Obilić“.
Do 1915. godine Društvo je steklo veliku notnu arhivu, preko 1000 partitura sa štimovima. Međutim, te godine sva imovina društva je uništena od strane okupatora. a sačuvana je samo zastava.
Postoje nedoumice kada je Pevačko društvo „Car Lazar“ obnovilo svoj rad nakon Prvog svetskog rata. Prema nekim izvorima to se dogodilo 1921. godine kada je za predsednika izabran advokat Mita Prokić dok je za horovođu postavljen učitelj Stojan Novaković. Prema drugom izvoru Društvo je obnovilo svoj rad tek 25. marta 1923. godine. Za predsednika je izabran trgovac Vlajko Stefanović dok je horovođa bio Dragoslav Vasiljević Figa.
Nakon nekoliko godina rada, krajem 1929. ili početkom 1930. godine, pevačko društvo „Car Lazar“ je ponovo prekinulo svoje delovanje. Još jednom je obnovljeno 1936. godine. Prema izveštajima iz dnevne štampe 1937. godine društvo je imalo 120 aktivnih članova od čega su 70 bili pevači. Horovođa je bio učitelj Dušan Stojadinović. Predsednik Pevačkog društva bio je istražni sudija kruševačkog Okružnog suda Dragoslav Stamenković, dok su potpredsednici bili Dušan Popović i Mika Lazić. Pod ovim vođstvom pevačko društvo je delovalo do Aprilskog rata 1941. godine kada je prekinulo sve aktivnosti.
NASLOVNA FOTOGRAFIJA: U vremenu starog Kruševca
