U Srbiji se mart mesec obeležava kao Nacionalni mesec borbe protiv raka. Cilj je skretanja pažnje javnosti na učestalost malignih bolesti, značaj ranog otkrivanja i izbegavanje faktora rizika.
Tokom poslednje decenije u Srbiji je zabeležen porast stopa u obolevanju i umiranju od malignih tumora. Narednih godina najveći porast i u obolevanju i u umiranju od raka će biti u nerazvijenim i u srednjerazvijenim zemljama gde je životni vek stanovništva sve duži i u kojima su prisutne najveće razlike u socijalno-ekonomskom statusu. U nerazvijenim zemljama i dalje će dominirati obolevanje i umiranje od karcinoma grlića materice, kao posledica visoke prevalencije infekcije humanim papiloma virusom (HPV), nepostojanja sistemske HPV imunizacije i odgovarajućih preventivnih programa (skrininga). U srednjerazvijenim zemljama će i dalje vodeći karcinomi biti oni koji se dovode u vezu sa načinom života (pušenje, alkohol, fizička neaktivnost i nepravilna ishrana) kao što su karcinom pluća, dojke i debelog creva.
Oko 30% svih smrtnih ishoda od malignih bolesti posledica je pušenja, prekomerne telesne težine, nepravilne ishrane, nedovoljne fizičke aktivnosti i konzumacije alkohola.
Međunarodno udruženje za borbu protiv raka navodi da se 20% karcinoma koji se otkrije svake godine može pripisati virusnim ili bakterijskim infekcijama. One mogu biti izazvane različitim virusima: HPV – koji može da dovede do raka grlića materice, virusima hepatitisa B ili C – značajno doprinose nastanku raka jetre, Epstein-Barr virusom – može biti uzrok Burkitovog limfoma, Helikobacter pylori bakterija je povezana sa nastankom raka želuca.
Statistika
U Srbiji se godišnje u proseku dijagnostikuje oko 36.000 novih slučajeva malignih bolesti, dok od raka umre više od 20.000 ljudi. Vodeći uzroci obolevanja i umiranja od raka u našoj zemlji gotovo su identični vodećim uzrocima obolevanja i smrtnosti od malignih tumora u većini zemalja u razvoju. Muškarci najviše obolevaju i umiru od raka pluća, debelog creva i prostate. Kod žena maligni proces je najčešće lokalizovan na dojci, debelom crevu, plućima i grliću materice.
Prevencija i rano otkrivanje malignih bolesti ima ogroman javnozdravstveni potencijal i predstavlja najefikasniji pristup kontroli malignih bolesti.
Na više od 80% svih malignih bolesti moguće je uticati modifikovanjem faktora rizika (pušenje duvana, nepravilna ishrana, fizička neaktivnost, konzumiranje alkohola, infekcije, faktori iz životne i radne sredine) koji su odgovorni za pojavu bolesti.
Smernice SZO
Nove smernice Svetske zdravstvene organizacije (SZO) imaju za cilj da poboljšaju šanse za preživljavanje ljudi koji žive sa rakom, tako što će usmeriti zdravstvene službe da se fokusiraju na rano dijagnostifikovanje i lečenje ove bolesti. Jedan od problema je što se mnogi slučajevi raka otkriju prekasno. Čak i u zemljama sa razvijenom zdravstvenom službom, mnogi slučajevi raka se otkrivaju u uznapredovaloj fazi, kada je teže uspešno lečenje.
U Srbiji su 2013. godine doneti nacionalni programi za skrining raka grlića materice, raka dojke i kolorektalnog raka, koji bi trebalo da u narednom periodu značajno smanje obolevanje i umiranje od navedenih lokalizacija malignih tumora. Na skrining raka dojke pozivaju se žene starosti od 50 do 69 godina. Mamografski preventivni pregledi predviđeni su da se rade svim ženama navedenog uzrasta na dve godine. Skriningom na karcinom grlića materice obuhvaćene su žene između 25 i 64 godina, koje su pozivane na preventivni ginekološki pregled i Pap test jednom u tri godine. Ciljna grupa za testiranje na rak debelog creva odnosi se na građane oba pola starosti od 50 do 74 godina, koji se jednom u dve godine pozivaju na testiranje na skriveno krvarenje u stolici.
Važno je
Ključne poruke za rano postavljanje dijagnoze su:
– povećati svest javnosti o simptomima različitih vrsta raka i ohrabriti ljude da se obrate svom izabranom lekaru po pojavi simptoma;
– investirati u jačanje i opremanje zdravstvenih službi i u edukaciju zdravstvenih radnika kako bi mogli da postave tačnu i blagovremenu dijagnozu;
– omogućiti pristup bezbednom i delotvornom lečenju, suportivnom lečenju i palijativnoj nezi ljudima koji žive sa rakom.
Prevencija i rano otkrivanje su najuspešnije oružje u borbi protiv raka, zato se posebno savetuje:
Ginekološki pregled jednom godišnje za sve žene od 20-65 godina starosti.
Samopregled dojke od 20.god. jednom mesečno i klinički pregled dojke od 29. do 39. god. svake treće godine, od 40. godine jednom godišnje,
Mamografija od 50. godine svake druge godine.
Posle 50. godine skrining test ili pregled debelog creva
Posle 50. godine skrining test ili pregled prostate
Pratiti svoju kožu i za svaku promenu na vreme se obratiti lekaru…
U velikom broju slučajeva maligne bolesti su izlečive, ukoliko se otkriju na vreme. Rano otkrivanje bolesti i započinjanje lečenja omogućava uspešnost lečenja malignih tumora, povećanje kvaliteta života i produženje života obolele osobe.
Rano otkrivanje raka u velikoj meri umanjuje finansijski efekat ove bolesti i čini lečenje delotvornijim i uspešnijim. Studije sprovedene u visokorazvijenim zemljama pokazale su da je lečenje pacijenata obolelih od raka kod kojih je bolest ranije otkrivena dva do četiri puta jeftinije u poređenju sa lečenjem ljudi kod kojih je rak otkriven u uznapredovaloj fazi bolesti. Kako navodi SZO, troškovi lečenja raka su manji ukoliko se bolest otkrije ranije što su pokazali i podaci za 2010. godinu, u kojoj je, kroz izdatke za zdravstvenu zaštitu i ekonomske gubitke zbog odsustvovanja sa posla, potrošeno 1,16 milijardi američkih dolara.
,,RANO DIJAGNOSTIFIKOVANjE RAKA SPAŠAVA ŽIVOTE I SMANjUJE TROŠKOVE LEČENjA”.
izvor:batut.org.rs
